همایش ملی بررسی حوادث سیاسی آذربایجان ،مرداد 1386

 

همایش

بررسی حوادث سیاسی آذربایجان

(1325-1320 ش)

پانزدهم مرداد ماه 1386

فهرست مطالب

مقدمه دبیر همایش / دکتر حسین احمدی .............. 1

برنامه همایش  ................................. 3    

خلاصه مقالات :

آشوب های آذربایجان در مراحل نخست اشغال؛ پیش درآمدی بــــــر ماجرای فرقه /کاوه بیات     4

خلخال و فرقـــه دمـــوکرات آذربایجــان/ سیــد محمـد مسعــود نقیب  5

ایجاد بسترهای مناسب جهت تشکیل فرقه دموکرات آذربایجان/ مسعود عرفانیان    7

زنجان ، همسویی اکثریتی با نیروهای محلی در بحران آذربایجان / دکتر مسعود بیات 8

مراغه و فرقه دموکرات آذربایجان. مهندس سید مسعود پیمان      12

مبارزات ملی مردم مرند در برابر فرقه دموکرات / دکتر اسماعیل رفیعیان 15

تبریز و فرقه دموکرات آذربایجان/ ابراهیم ناصحی.. 19

هسته های مقاومت در ارسباران در مقابل بیگانگان / حسین دوستی 21

فعالیت فرقه دموکرات آذربایجان در شهرستان سراب/ اصغر حیدری 23

مبارزه عشایر شاهسون آذربایجان با عناصر فرقه دموکرات آذربایجان و نیروهـــــــــای

 شــــــــوروی/ میرنبی عزیززاده .............. 25

مشکلات فرقه دموکرات در یک سال حکومت بر آذربایجان / دکتر رحیم شهرتی فر    28

فرقه دموکرات و تجزیه آذربایجان (روایتی از دیروز، پندی برای امروز)/ محمدرضا قلی زاد   31

فراز و فرود دموکرات در آذربایجان (از نگاه اسناد)/ منیژه صدری     35

علل شکست فرقه دموکرات آذربایجان / شهره جلال پور 37

اردبیل در بحران/ رحیم نیکبخت................... 39

خوی از شهریور 1320 تا آذر 1325 / دکتر محمد قلی دقیقی   41

رابطه حزب توده با فرقه دموکرات آذربایجان / شیوا جلال پور    43

بررسی ابعاد نظامی حوادث سال های 25- 1324 آذربایجان / نفیسه واعظ 48

ترکیه و فرقه دموکرات آذربایجان / محمدعلی بهمنی قاجار   51

اقدامات حوزه مطالعات سیاست خارجی ازدیماه 83 تا تیر 86      53

مقدمه

                                                                                             دکتر حسین احمدی*

     با نگاهی به تاریخ ایران قبل و بعد از اسلام، جایگاه آذربایجانیها د رحفظ ایران و حدود و ثغور آن بر کسی پوشیده نیست. رهاورد تاسیس حکومت صفویه توسط شاه اسماعیل اول صفوی در دل آذربایجان و حمایت مردم منطقه از وی و فرزندانش، چیزی نبود جز سرافرازی دین ، ملت و کشور در مقابل دشمنان خارجی .

   استمرار حمایتهای مردم آذربایجان از کشور را به نوعی در جنگهای ایران و روس و سپس در مشروطه می توان دید. اندکی پس از مشروطه ایران و تغییر نام آران به آذربایجان – با تمهیدات قبلی – به آرامی مشکلات در دو سوی مرزها د رمحاقل خبری و در میان نخبگان مطرح گشت.

     با تجاوز شوروی به ایران در سوم شهریور 1320 و اشغال دویست هزار کیلومتر مربع خاک ایران قدرت هرگونه مخالفت با دولت متجاوز از سوی دولت ایران سلب شد.

   نظر به مبارزه شوروی با آلمان در جبهه غربی و روسیه، کشورهای انگلیس و ایالات متحده به شدت مواظب بودند تا تکدر شوروی فراهم نشود نظر به همین ملاحظات تا قبل از شکست آلمان یکه تازی شوروی در صحنه سیاسی ایران ادامه داشت. در این میانه استالین سعی بر استفاده از فشارهای عوامل وابسته به خود همچون حزب توده برای گرفتن نفت شمال را داشت. با سرسختی مجلس و عدم نتیجه گیری شورویها، با جلب نظر استالین، میـــــر

جعفر باقراف رئیس جمهوری آذربایجان شوروی قرار را بر تشکیل فرقه دموکرات در آذربایجان نهاد و تشکیلات حزب توده در آذربایجان و مناطق ترک زبان منحل و در فرقه دموکرات ادغام شدند.

   نظر به حساسیت مردم ایران، شورویها می دانستند که در صورت عیان شدن داغ وابستگی این فرقه به روسها، جایگاه فرقه در میان مردم آذربایجان به شدت نزول خواهد کرد، عاملی که باعث شده بود پشتیبانی علنی شورویها از فرقه تا حداکثر ممکن تقلیل یابد و فقط عده ای خاص از این رابطه محرمانه خبر داشتند.

    در سایه حمایتهای ارتش سرخ، افراد اعزامی از آذربایجان شوروی و همچنین گره خوردن مسائل داخلی نظیر تنگناهای معیشتی، تبعیض، رکود، بیکاری و شعارهای ترکی، نشو و نمای فرقه را در بسیاری از نقاط باعث شد و با گذشت زمان و آشکار شدن بسیاری از زوایای پنهان این حرکت، بدنه مردم آذربایجان ضمن فاصله گرفتن از فرقه برای سقوط آن لحظه شماری می کردند. غیر مستند بودن نظریه قدرت فرقه در میان مردم همین قدر بس که پس از توافق قوام و استالین و خروج ارتش سرخ از ایران، در کمترین زمان ممکن – قبل از رسیدن ارتش ایران – حکومت فرقه دموکرات به دست مردم آذربایجان برچیده شد.

   رهبران وابسته و درجه یک زودتر از موعد مقرر و عده ای نیز پس از 21 آذر 1325 از طریق مرز آستارا و بیله سوار و ... به آذربایجان شوروی فرار کردند.

   هدف حوزه مطالعات سیاست خارجی روشن ساختن زوایای، پنهان این حرکت با تکیه بر مدارک علمی و مستند می باشد.