شوشی شهری با هویت ایرانی,یادداشتهای سفر قرا باغ

عنوان مقاله: 

شوشی شهری با هویت ایرانی,یادداشتهای سفر قرا باغ 

منتشر شده در: 

فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال شانزدهم،دوره چهارم، شماره 60، زمستان 1386

 حسین احمدی[1] 

قراباغ با مساحت 4388 کیلومتر مربع در شمال ارس واقع شده است. در زبان روسی به این منطقه ناگورنوکاراباخ [2] یعنی قراباغ کوهستانی ،در جمهوری آذربایجان قاراباغ [3] و ارامنه آرتساخ[4] گویند.البته آرتساخ ارامنه شامل قراباغ کوهستانی و دشتستانی می شود و کلبجار، فضولی، آقدام لاچین[5] و جبرائیل را در بر می گیرد[6]. نظر به این که بعد از تصرف قراباغ این منطقه- در حال حاضر- توسط ارمنیان یک کشور محسوب می شود بدون دریافت ویزای قراباغ – که آن هم فقط از دفتر کنسولگری قراباغ در ایروان قابل دریافت است – امکان حضور در این منطقه ممکن نیست. پس از حضور چند روزه در ایروان و دریافت ویزا از کنسولگری قراباغ در روز 15 شهریور 1386 از ایروان به سمت قراباغ حرکت کردیم. نظر به این که از راه کلباجار به دلیل موقعیت ویژه امنیتی امکان ورود نبود بناچار به سمت گوریس راه افتادیم. در مسیر 320 کیلومتری جاده ایروان – گوریس که در دوره شوروی ساخته شده بود نکاتی جلب توجه می کرد:

-       مرزهای ارمنستان – ترکیه در فاصله حدود یک کیلومتری

-       وجود پایگاه استراق سمع امریکا در ارتفاع 1500 متری دامنه کوه آرارات احداث در دوره شوروی.

-       وجود محصولات متنوع کشاورزی با کیفیت بالا شامل هندوانه ، خربزه ، بلال، انگور ، هلو، گوجه فرنگی ، گلابی و ... در دکه های متعدد اطراف جاده.

-       وجود دامهای زیاد در فواصل دور و نزدیک اطراف جاده.

-       تردد گسترده ماشینهای سواری و سنگین ایرانی.

در منطقه یراسق یعنی سه ستاره [7] سه راهی نخجوان ، ایروان و قراباغ - که 1000 متر تا مرز نخجوان فاصله دارد – راه  به سمت شرق و ارتفاعات برای حضور در قراباغ کج می شود.  در سمت جاده ایروان – قراباغ کلیسای نورا وانک [8] شامل دو کلیسای کوچک و بزرگ در کنار هم قرار دارد. کلیسای اول عمومی و برای نیایش و کلیسای دوم برای مراسم اداری مثل غسل تعمید و امثالهم . در داخل کلیسا بیست قبر وجود داشت که روی چهارده سنگ قبر به زبان ارمنی نوشته هایی وجود داشت. ارامنه تنها مسیحیانی هستند که از سنگ صلیب درست می کنند که به آن خاچکار[9] گویند؛ به علاوه در تمام کلیساهای ارمنستان سنگ دوف استفاده شده که در میان سایر ملل مسیحی مشاهــــده نمی شود. این سنگ در هنگام استخراج از معدن بسیار نرم ولی به مرور زمان محکم و محکمتر می شود. در ساعت 15/15 تا 17 برای استراحت و صرف نهار در کنار رودخانه آرپا که در سمت راست جاده قرار دارد در محل به نام یقک ناجور[10] یعنی دره درختهای شاخه نازک ، توقف کردیم.   پس از چند کیلومتر از یقک ناجور در سمت چپ منطقه جرموک[11] که آب معدنی آن دارای شهرت جهانی است به منطقه ساراوان وارد شدیم که پر برف ترین نقطه ارمنستان است. پس از بیست دقیقه حرکت از یقک ناجور وارد استان سونیک شدیم که جنوبی ترین استان ارمنستان و هم مرز با ایران می باشد. مرکز این استان سیسیان به معنی کوه کوچک[12] است. در فاصله سه کیلومتری سمت راست جاده فرودگاه گوریس قرار دارد که محل فرود هواپیمای ملخی می باشد. به علاوه دریاچه شمب [13]در امتداد جاده به وضوح دیده می شود.

---

1.استادیار دانشگاه                       

2. Nagorno Karabkh.

3. Qarabgh.

4. Artesakh.

5 . ارامنه لاچین را بردزور Berd zor  می نامند.

6. جهت اطلاع بیشتر در خصوص جغرافیا و تاریخ منطقه قراباغ نک : میرزا جمال جوانشیر قراباغی، تاریخ قراباغ، به کوشش حسین احمدی (تهران : انتشارات مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی ، 1384).

1. یر در ارمنی یعنی سه و آسق یعنی ستاره.

2. نورا یعنی جدید و وانک هم یعنی کلیسا.

3. خاچ یعنی صلیب و کار یعنی سنگ .

4. یقک یعنی درختان شاخه نازک و اجور هم یعنی دره.

5. نام قدیمی آن چرمیخ.

1.سیس یعنی کوه و ان یعنی کوچک . این کوه کوچک را در مقابل آرارات قرار می دهند جایگاه آرارات در تفکر ارمنیان به خوبی مشخص و عیان است . کوه بزرگی که تقریباً از هر جای ارمنستان قابل مشاهده است ولی به دلیل عهدنامه kars  در سال 1921 توسط بلشویکها به ترکیه داده شد و در حالی که در چند صد متری خاک ارمنستان واقع شده ولی دسترسی ارمنیان به آن مقدور نیست و باید فقط با حسرت آن را ببینند.

2..shamb